Hematoloji (Kanbilim)
HEMATOLOJİ (KANBİLİM)
Hematoloji "kanbilim" anlamına gelir. Kan ve kan yapıcı organların (kemik iliği, dalak, karaciğer, lenf bezleri) doğuştan ve sonradan kazanılmış bozukluklarını inceleyen tıp bilimidir. Hematoloji ile ilgilenen doktorlara “hematolog” ya da “kanbilimci” adı verilir.
YAŞAM SUYUMUZ: “KAN”
Bir erişkinde yaklaşık 5 litre kan bulunur. Kan hayati bir sıvı olup 2 kısımdan oluşur: Plazma ve kan hücreleri. Plazma kabaca kanın sıvı kısmına verilen isimdir. Plazmada su, pıhtılaşma için gerekli faktörler, vitaminler (B12, folik asit ve K vitamini gibi), bağışıklığı sağlayan maddeler ve çeşitli hormonlar bulunur. Kan hücreleri ise üç grupta toplanabilir: eritrositler (alyuvarlar, kırmızı kan hücreleri), lökositler (akyuvarlar, beyaz kan hücreleri) ve trombositler (kan pulcukları).
Hematolojik hastalıklar genellikle hastalığın gidişatına göre selim (benign) ve habis (malign) hastalıklar şeklinde sınıflandırılabilir.
Selim hastalıklar arasında çeşitli nedenlere bağlı gelişen kansızlıklar (anemi), kanamaya yatkınlıkla giden hastalıklar (pıhtılaşma bozuklukları) ve çeşitli nedenlere bağlı gelişen toplardamarda pıhtı oluşumuna (tromboz) yatkınlık ile giden hastalıklar (trombofili) bulunmaktadır. Selim hastalıklar arasında en sık görülen hastalık aynı zamanda bir halk sağlığı problemi de olan demir eksikliği anemisidir. Bunun dışında B12 eksikliği, folik asit eksikliği gibi besinsel eksiklikler de anemiye yol açabilir. Akdeniz anemisi (talasemi) ise aneminin kalıtsal bir türü olup ülkemizde evlilik öncesi taramalarda sıklıkla saptanabilmektedir (genellikle taşıyıcı olarak).
Habis hastalıklar arasında lösemi, lenfoma ve multipl miyelom gibi kötü huylu kanserler bulunmaktadır. Kan kanseri anlamına gelen "lösemi" kötü huylu kan hastalıklarının en önemli grubunu teşkil eder. Lösemiler de kendi içinde ortaya çıkış hızına göre "akut" ve "kronik" olarak ayrılabilir. “Akut lösemiler” birdenbire ortaya çıkan ve hızlı tanı konulamazsa ölümle sonuçlanabilen hastalıklardır. Lenf dokusunun kanseri olan “lenfomalar” Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfomalar şeklinde sınıflanabilir. Bunların dışında kemikleri tutabilen “multipl miyelom” ve ileri yaşlarda görülen ve lösemiye dönme ihtimali bulunan bir tür kemik iliği yetmezliği tablosu olan “miyelodisplastik sendrom” da habis hematolojinin ilgi alanına girmektedir.
HEMATOLOJİK HASTALIKLAR LİSTESİ
Selim hastalıklar (benign hematoloji) :
-
Anemiler (ör. Demir eksikliği anemisi, B12 eksikliği, folat eksikliği, hemolitik anemiler)
-
Hemoglobinopatiler (ör. talasemi, orak hücreli anemi)
-
İmmün trombositopenik purpura
Habis hastalıklar (malign hematoloji) :
-
Lösemiler
-
Akut miyeloid lösemi (AML)
-
Akut lenfoblastik lösemi (ALL)
-
Kronik lenfositik lösemi (KLL)
-
Lenfomalar
-
Hodgkin lenfoma
-
Hodgkin-dışı lenfoma
-
Multipl miyelom
-
Miyelodisplastik sendrom (MDS)
-
Miyeloproliferatif hastalıklar
-
Polistemia vera
-
Kronik miyeloid lösemi (KML)
-
Esansiyel trombositoz
-
Miyelofibrozis
Kanamaya yatkınlık ve pıhtılaşma (koagülasyon) bozuklukları :
-
Hemofili (ör. Hemofili A, hemofili B, hemofili C)
-
Nadir faktör eksiklikleri
-
Tekrarlayan trombozlar (trombofili)